Sarria
Esta importante vila xacobea foi fundada no século XII polo rei Alfonso IX de León e Galicia, e especificamente creada para servir ao Camiño de Santiago e a todos os que por el transitaban. Establecida orixinalmente como Vilanova de Sarria, aquí faleceu o rei o 24 de setembro de 1230 durante a súa peregrinación a Santiago. Como Vila Real, Sarria tivo voto nas Cortes medievais e, en 1360, foi outorgada ao Conde de Lemos, permanecendo baixo este título ata principios do século XIX.
As terras de Sarria estiveron habitadas desde tempos remotos, con evidencia de asentamentos desde a fase neo-eneolítica, como o demostran os enterramentos megalíticos. A cerámica e moedas romanas atopadas nos castros de Seteventos, Vilapedre e A Margarita (en Samos) indican unha poboación activa na zona durante a romanización tardía, destacando os restos de dúas vilas romanas en Vilar de Sarria e Santo Antolín.
A historia desta vila enriqueceuse sempre coas peregrinacións a Santiago. Desde a Idade Media, Sarria foi un punto de paso importante para peregrinos. A fundación de mosteiros como Santo Estevo de Calvor (785), Santa María de Corvelle (857) e San Mateo de Vilapedre (século X) demostra o seu florecemento cultural. O Mosteiro da Magdalena, fundado no século XIII, serviu como hospital para peregrinos, aínda que houbo máis na zona, mesmo para leprosos.
A chegada do ferrocarril en 1880 e as melloras en comunicacións impulsaron o seu crecemento económico e urbanístico. Xurdiron novos barrios e, en 1885, inaugurouse a nova igrexa de Santa Mariña. A principios do século XX, Sarria experimentou un notable crecemento coa instalación de novas infraestruturas e un aumento na actividade comercial e industrial.
A presenza xacobea destas terras mantense viva hoxe en día, como demostra a actividade dos albergues para peregrinos. Ademais de ser un dos grandes puntos de partida cara a Compostela, Sarria ofrece a oportunidade de gozar do seu patrimonio, gastronomía e paisaxe, o que a converten nun lugar de alto atractivo turístico.